خودروهای فرسوده و آمار عجیب آنها در نیمه اول سال 1403 نشان‌دهنده فعالیت‌های قابل توجه در این حوزه است. مهران سالاریه، رئیس ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده، اعلام کرد که در شش ماهه نخست سال جاری، حدود 150 هزار دستگاه خودرو از چرخه حمل و نقل خارج شده است. تا کنون، بیش از 180 هزار دستگاه خودرو در مراکز اسقاط پذیرش و از دور خارج شده‌اند.
وی به تفکیک این آمار اشاره کرد و افزود که شامل 129 هزار و 878 دستگاه خودروی سواری، 1150 دستگاه اتوبوس، 1080 دستگاه مینی‌بوس و دیگر انواع خودروها می‌شود. همچنین، طرح جایگزینی خودروها از نیمه دوم سال گذشته آغاز شده و در شش ماهه نخست امسال نیز ادامه داشته است. حدود 27 هزار متقاضی برای اسقاط و جایگزینی خودرو در این طرح‌ها ثبت‌نام کرده‌اند و فرایند نوسازی در حال انجام است.
در گزارشی دیگر، مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرد که دولت از محل اسقاط 72 هزار و 228 دستگاه خودروی فرسوده در سال گذشته، 152 میلیون و 65 هزار و 360 دلار در یارانه سوخت صرفه‌جویی کرده است. این میزان اسقاط منجر به کاهش مصرف بیش از 666 میلیون لیتر سوخت شده و درآمد بالقوه‌ای از صادرات سوخت صرفه‌جویی شده برآورد می‌شود.
با توجه به اینکه 13 میلیون دستگاه از 35 میلیون خودروی در حال تردد در کشور فرسوده هستند، اگر دولت بتواند تمام این خودروها را از رده خارج کند، صرفه‌جویی 27.5 میلیارد دلاری ممکن خواهد بود. همچنین، از مجموع خودروهای اسقاط شده، بیشترین تعداد مربوط به خودروی سواری است که خروج آنها باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف بنزین و کاهش یارانه پرداختی دولت شده است.
تا هفته اول شهریورماه، حدود 134 هزار دستگاه خودرو برای اسقاط ثبت‌نام شده که از این تعداد، فرآیند اسقاط 121 هزار دستگاه به انجام رسیده است. محمود مشهدی شریف، رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو، بیان کرد که در زمینه موتورسیکلت‌های فرسوده وضعیت بسیار ضعیف است و تعداد اسقاط به حداقل رسیده است. همچنین تا تاریخ مذکور، یک هزار و 300 دستگاه اتوبوس، یک هزار مینی‌بوس و 650 دستگاه از سایر خودروهای دیزلی از چرخه حمل و نقل خارج شده‌اند و 90 درصد ثبت‌نام‌ها مربوط به خودروهای سواری بوده است.
در چهار ماهه نخست سال جاری، پس از ابلاغ آیین‌نامه اسقاط خودروهای فرسوده، سرعت این روند افزایش یافته و تا یکم مردادماه، حدود 120 هزار دستگاه خودرو برای اسقاط ثبت‌نام شده که از این تعداد، 112 هزار دستگاه به مرحله اسقاط رسیده است.
مشهدی شریف تأکید کرد که در سال گذشته تنها 72 هزار دستگاه خودرو اسقاط شده بود و اگر روند به همین شکل ادامه یابد، تعداد خودروهای اسقاطی تا پایان سال به 250 تا 300 هزار دستگاه خواهد رسید. بر اساس برنامه هفتم توسعه، هدف اسقاط سالانه 500 هزار خودرو فرسوده تعیین شده است. همچنین، وی به وجود دو طرح برای تشویق اسقاط اشاره کرد که یکی از آنها مربوط به جایگزینی خودروهای فرسوده است و دیگری پرداخت 40 درصد مبلغ لاشه خودرو به صاحبان این خودروها توسط مراکز اسقاط می‌باشد.
در مهرماه 1402، داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، به تخصیص بودجه برای قانون هوای پاک اشاره کرد و اعلام نمود که در بودجه سال 1402، مبلغ 840 میلیارد تومان به این قانون اختصاص یافته است. وی خاطرنشان کرد که عدم اسقاط خودروهای فرسوده یکی از چالش‌های اصلی در اجرای این قانون به شمار می‌رود.
در سال 1401، کمتر از 25 هزار خودرو از رده خارج شدند، در حالی که یک میلیون خودرو پلاک‌گذاری شده‌اند که این وضعیت نگران‌کننده است.
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس، در شهریور 1402 اعلام کرد که طبق لایحه برنامه هفتم، باید سالانه 500 هزار خودرو فرسوده از ناوگان حمل و نقل خارج شوند و اکنون 45 درصد از این ناوگان فرسوده است. از 38 میلیون وسیله نقلیه موجود در کشور، حدود 17 میلیون آن فرسوده می‌باشد.
همچنین، 80 درصد از ناوگان عمومی کشور نیز به این وضعیت دچار است. وی به تصویب قوانین «هوای پاک» و «ساماندهی صنعت خودرو» اشاره کرد و تأکید نمود که اجرای دقیق این قوانین می‌تواند به حل مشکلات موجود کمک کند. رفیعی همچنین به مجاز شدن ورود خودروهای دست دوم به کشور امیدواری ابراز کرد و خواستار تسهیلات لازم برای واردات و تولید خودروهای جدید شد. در بهمن 1401، مهدی اسلام‌پناه، رئیس سازمان ملی استاندارد ایران، از وجود بیش از 2.9 میلیون دستگاه خودرو فرسوده در تهران خبر داد.
سردار هادیانفر، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور، نیز در آبان 1401 بر فرسودگی بیش از 35 درصد وسایل نقلیه تأکید کرد و گفت که 80 درصد این مقدار مربوط به خودروهای سنگین است. بر اساس گزارش‌های مردادماه 1401، بیش از 10.4 میلیون وسیله نقلیه در کشور در آستانه فرسودگی قرار دارند.
بیشتر بخوانید: شاستی بلند هایما S7 پرو، قهرمان یا ویلن جدید بازار خودرو ایران؟!
در مرداد 1401، آقای ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع مجلس، اطلاعات جالبی درباره وضعیت اسقاط خودروها در کشور ارائه داد. وی بیان کرد که فرآیند اسقاط وسایل نقلیه فرسوده از سال 1385 آغاز شده است، اما در این مدت تنها 2 میلیون دستگاه نوسازی شده‌اند.
به گفته او، از مجموع وسایل نقلیه موجود در کشور، حدود 11.5 میلیون دستگاه در آستانه فرسودگی قرار دارند که 9 میلیون دستگاه از این تعداد مربوط به موتورسیکلت‌ها و مابقی به انواع خودروها تعلق دارد.
تحلیل گل تایر از آینده خودروهای فرسوده
با توجه به وضعیت موجود تا سال 1404 تعداد خودروهایی که به سن فرسودگی می‌رسند به حدود 4 میلیون دستگاه خواهد رسید، می‌توان نتیجه گرفت که کشور با چالش‌های جدی در زمینه حمل و نقل و آلودگی هوا مواجه خواهد شد.
این افزایش تعداد خودروهای فرسوده نه تنها به کاهش کیفیت هوای شهرها و افزایش ترافیک منجر می‌شود، بلکه می‌تواند هزینه‌های نگهداری و تعمیرات را برای مالکان این خودروها افزایش دهد.
بنابراین، برای مقابله با این بحران، نیاز فوری به برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های نوسازی ناوگان حمل و نقل وجود دارد. دولت و نهادهای مربوطه باید به توسعه برنامه‌های تشویقی برای اسقاط خودروهای فرسوده و جایگزینی آنها با خودروهای جدید و کم‌مصرف بپردازند.
همچنین، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی و ارتقاء کیفیت خدمات حمل و نقل می‌تواند به کاهش وابستگی به خودروهای شخصی کمک کند!
